ένα άρθρο με αφορμή τον Κόκκινο Πλανήτη
Γιούλα Αγαπάκη, ιστορικός
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα ο κύκλος ως τέλειο γεωμετρικό σχήμα δεν ανήκει στον χώρο της Ύλης αλλά στον χώρο των Ιδεών. Εκεί που κινούνται όλα τα Τέλεια, τα Αιώνια, τα Άφθαρτα όντα και συνάμα οι ιδέες των Όντων. Παρόμοια, κάπου ανάμεσα στο πεδίο της ύλης και στον κόσμο των ιδεών, σ’ έναν χώρο πέρα απ’ τον χρόνο, ταξιδεύουν με σοφία και τελειότητα οι κοσμικές ενέργειες των πλανητών του Σύμπαντος δημιουργώντας διαδοχικά καθρεφτίσματα αλληλεπίδρασης με το δικό μας ταξίδι εδώ στη Γη, θυμίζοντας πάντα πόσο αέναα είναι δεμένες οι κλωστές που ενώνουν τη φυσική γήινη μικρή μας υπόσταση με την υψηλή, μεταφυσική αλλά σίγουρα υπαρκτή υψηλή ιδέα από την οποία άλλωστε καταγόμαστε.
Γιατί αν εμείς εδώ στη Γη φτιάχνουμε κύκλους απλώς με τους διαβήτες μας κι αν η υλική μας υπόσταση είναι γεμάτη πόνο, ψέμα, απάτη και θάνατο κι αν είμαστε ατελείς, φθαρτοί, ευάλωτοι και αδαείς, είναι ωστόσο οι ψυχές μας σοφές και άφθαρτες, είναι οι εμπνεύσεις και οι ιδέες μας υψηλές και ευφάνταστες σαν κάτι έρωτες, οίστρους, δημιουργούς που τους φανταστήκαμε τέλειους γιατί μόνο ως τέτοιοι οφείλουν να υπάρχουν, τους βάψαμε μάλιστα κόκκινους με τη φλόγα του πάθους μας και με γενναιοδωρία και γενναιότητα τους σκορπίσαμε στους γαλαξίες.
Ο κόκκινος πλανήτης δεν είναι η μοναδική περίπτωση στο Σύμπαν όπου κάποιο Ον ονειρεύτηκε και έζησε έναν κόσμο καλύτερο, πιο εξελιγμένο και πιθανόν πιο δίκαιο. Ούτε η σοσιαλιστική απόπειρα είναι κάτι καινούργιο στην ιστορία του πολιτισμού. Αν είχαμε μάθει να κατανοούμε τις λέξεις βάση της σημασίας τους και σε σχέση με τα σημαινόμενά τους, δεν θα μιλούσαμε για “σοσιαλισμό” που έχει ενδυθεί τη στενόμυαλη ερμηνεία της οικονομικιστικής αντίληψης αλλά θα χρησιμοποιούσαμε τον όρο “κοινωνισμό” που αγγίζει μια ευρύτερη διάσταση του ανθρώπινου πράττειν, πιο λογική, πιο συλλογική και πιο δίκαιη.
Στη βαθύτερη λοιπόν σημασία του, ο κοινωνισμός δεν είναι παρά η παλαιά προσπάθεια του ανθρώπου να προτάξει το “εμείς” έναντι του “εγώ”. Να προτάξει τη συλλογικότητα έναντι της ατομικότητας. Την προστασία των αδυνάτων έναντι της αυθαιρεσίας των ισχυρών. Τη δίκαιη κατανομή των αγαθών έναντι της παράλογης συσσώρευσης του πλούτου στα χέρια των λίγων. Στην πραγματικότητα, η κοινωνιστική απόπειρα είναι τόσο παλιά όσο κι ο πολιτισμός. Και δεν κατέληξε πάντα σε μια ουτοπία.
Όταν για παράδειγμα ο ζωγράφος Γκωγκέν έφτασε στην Αϊτή, του φάνηκε πολύ παράξενο που οι άνθρωποι εκεί μοιράζονταν την καθημερινή τους ψαριά ανάλογα με τις ανάγκες τους κι αφού ο καθένας είχε συνεισφέρει με τον τρόπο του στην προσπάθεια του ψαρέματος. Ο Γκωγκέν εξεπλάγη ακόμα περισσότερο όταν έμαθε από την αγαπημένη του Αϊτινή πως η κοινοκτημοσύνη ήταν βασικός νόμος της κοινωνίας τους “από πάντα”. Αυτός ο όρος που για μας τους Δυτικούς παραπέμπει σ’ έναν κατακερματισμένο ιστορικό χρόνο, που περικλείει τη διάσταση του παρελθόντος, για τους Αϊτινούς αποτελεί μια κοσμοαντίληψη όπου τα πάντα είναι παρόντα αυτήν εδώ τη στιγμή και δεν ανήκουν σε μια άλλη σφαίρα του χρόνου. Ως εκ τούτου, όλα είναι υπαρκτά την παρούσα στιγμή, ό,τι έχει υπάρξει και θα υπάρξει , ό,τι αποτελεί τον κορμό μιας δίκαιης και ισόνομης πολιτείας όσο υπαρκτή είναι ακόμα και η σοφία των νεκρών προγόνων στο συλλογικό ασυνείδητο της φυλής.
Αυτή δε η “φυσική οργάνωση της ζωής” όχι μόνο δεν τερμάτισε στην ουτοπία όπου υλοποιήθηκε, τουναντίον προστάτευσε τις ανθρώπινες κοινότητες από τον παραλογισμό, την ιδιοτέλεια, τη βία, τη βουλιμία, την αδικία. Γιατί ίσως τελικά ο παραλογισμός να έγκειται περισσότερο σ’ αυτούς που πασχίζουν λυσσαλέα να πείσουν τον άνθρωπο ότι το μόνο καθεστώς που του αξίζει είναι ο καπιταλιστικός νόμος της ζούγκλας καλώντας αιθεροβάμονες όσους προτάσσουν τη ζωντανή πίστη πως ένας άλλος καλύτερος κόσμος είναι εφικτός.
Παρά ταύτα, ο κόκκινος πλανήτης δεν είναι ένας πλανήτης τέλειος αν και πολλά απ’ τα χαρακτηριστικά του θα μάγευαν τους σύγχρονους γήινους. Δεν είναι ένας Παράδεισος απαλλαγμένος από την αμαρτία, έχει ωστόσο φτάσει στην εξελιγμένη συνειδητότητα να μπορεί να βιώσει την αθωότητα μέσα από την ελεύθερη βούληση που παρέχει η γνώση και η υπεύθυνη επιλογή. Είναι ένας πλανήτης επιστημονικά και ψυχικά εξελιγμένος, εύκολος μέσα στην πολυπλοκότητα του, λογικός και ψύχραιμος μέσα στις προσκολλήσεις και στις εξάρσεις του. Είναι ο πλανήτης που όλα φαίνονται δυνατά, εκεί που οι κοινωνίες των όντων εξελίσσονται γρήγορα και ανώδυνα έχοντας θεραπεύσει τις πληγές τους όσον αφορά τις σχέσεις τους με τα άλλα όντα κι έχοντας ξεπεράσει πολέμους και έχθρητες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
Είναι ο πλανήτης των άπειρων δυνατοτήτων και των άπειρων επιλογών.
Είναι ένας πλανήτης σε ενηλικίωση κι είναι ακόμα η Γη το παιδί απ’ όπου κατάγεται.
Κι είναι η στιγμή του χρόνου που χρειάζεται να στραφούμε στο εσωτερικό μας παιδί και να ανακαλύψουμε τι ήταν εκείνο που το έσωζε.
Είναι η στιγμή που ο κόκκινος πλανήτης θα αγαπήσει την Αγάπη στη Γη και ίσως αυτή να είναι η σωτηρία σε κάθε διάσταση του χρόνου, εδώ ή και αλλού …